Külhan ve külhanbeyi; Osmanlı'da, İstabul'un bilhassa kışın odun yakılan semt hamamlarının eşilen sıcak külü etrafında halka halinde dizilip yatan ve orada barınan; anası babası bilinmeyen yersiz yurtsuz sokak çocuklarına denirmiş. 

Zâten külhan, hamamın altında bulunan, hamamı ve suyunu ısıtan, kapalı ve geniş Ocağa denmez mi..
Kıdeme göre başlarında bir BEY ve KÜLHAN ÇAVUŞLARI olurmuş. Gündüzleri sokakta geçim için dilenirler, topladıklarını akşam KÜLHANBEYİ'ne teslim ederler, hamamın külhanında kardeş payı bölüşürlermiş. Aralarında katiyyen haksızlık yapmazlar, kardeşlik akdiyla bağlanırlarmış. 
Başı boş ve halka eziyete varan taşkınlık ve sarkıntılıkları yüzünden zamanla İstanbul'un semt hamamlarında belli sayıyı geçmeyecek şekilde zaptiye teşkilâtınca bölükler oluşturulup, raptu zabt altına alınmışlar. 
Hatta külhanlık zamanla sapkın bir tarikata bile dönüşmüş.
 Ta Hindistan'da pirleri bile varmış. 

Genellikle yaz kış belden yukarısı çıplak, kafa ustaya vurulmuş olarak gezerlermiş. 
Tarihçi Reşat Ekrem Koçu bu sosyolojik vakayı kitaplarında etraflıca anlatır.
Esnaf ve hak arasında  aşağılamak kasdıyla "piç" anlamında BEY geliyor dendi mi bunlar anlaşılırmış.
Zamanla ipsiz sapsız başıbozuk heriflere külhan ve külhanbeyi denir olmuş.
İpsiz sapsız, ama külhan kurallarına göre yetişen bu BEY'ler arasından zamanla, RACON KESEN kabadayılar çıkmış. 
Çıkış o çıkış, patlamış gitmiş.
* Meşhur kabadayıları da ayrı yazıda ele almak iktizâ ider.
22 Nisan 2022
İhsan Temel